Khuyên người - dại mình

Hôm nay tán gẫu với bạn mình về việc đưa lời khuyên cho người khác, tôi tự đặt câu hỏi cho mình rằng: Ta có nên đi khuyên người khác? Tại sao con người lại cần lời khuyên?

Sách Lược Sử Loài Người - (nguồn: Vnexpress)

Với quan điểm cá nhân, tôi chẳng muốn khuyên ai làm gì. Một phần vì tôi biết mình không phải họ, trong hoàn cảnh của họ, một phần tôi hiểu với mỗi lựa chọn đều có sự đánh đổi diễn ra. Và nói thật, ích kỷ hơn cho mình, tôi chẳng muốn khuyên vì không muốn rước trách nhiệm hay tội lỗi vào người. Nhưng nếu chỉ dừng lại như vậy thì tôi là một kẻ khốn nạn =)), rồi một ngày nào đó, người thân yêu của tôi cần những lời khuyên, thì tôi làm gì? Và dù có quan điểm như thế, nhưng nhiều lần tôi quan sát thấy mình có xu hướng cho lời khuyên khi ai đó tìm tới tâm sự. (Đang sửa trong tội lỗi).

Tôi tin rằng, mỗi người đều có quyền tự do lựa chọn con đường đi cho riêng mình. Và điều quan trọng nhất là, họ phải chấp nhận những đánh đổi đi kèm với lựa chọn ấy.

Trong cuốn sách "Sapiens" của Yuval Noah Harari, có nói rằng: “Tất cả chúng ta đều có những thiên kiến nhận thức, và chúng ta thường đưa ra quyết định dựa trên những thông tin không đầy đủ hoặc bị sai lệch. Đó là cách con người đưa ra các quyết định dựa trên những câu chuyện và niềm tin mà họ tự tạo ra. Vậy nên, không có một lựa chọn nào là đúng hay sai tuyệt đối, mà tất cả đều phụ thuộc vào hệ giá trị và góc nhìn của mỗi người.

Theo một nghiên cứu của Đại học Stanford, động cơ ẩn sâu trong hành động xin lời khuyên và cho người khác lời khuyên có thể xuất phát từ nhu cầu được công nhận và kiểm soát. Khi xin lời khuyên, người ta muốn tìm kiếm sự đồng tình, ủng hộ cho quyết định của mình, hoặc muốn giảm bớt trách nhiệm nếu quyết định đó không thành công. Ngược lại, khi cho người khác lời khuyên, người ta muốn khẳng định vị thế của mình, thể hiện sự hiểu biết và kinh nghiệm của mình.

Có bao giờ bạn nghĩ về điều đó chưa, rằng thật ra không phải mình đang giúp người khác, mình chỉ đang muốn thể hiện bản thân mình hiểu biết và đầy kinh nghiệm. Tôi không nói tất cả các lần đều như thế, nhưng tin tôi đi, hãy thử một lần quan sát hành động đưa lời khuyên của mình với người khác xem mình đang vì mình hay đang vì họ. Cái tâm tham, cái tôi cao nó thể hiện cũng vi tế lắm, và cũng phải thật dũng cảm mới dám thừa nhận điều đó. Có ai muốn làm người xấu bao giờ.

Tôi cũng nghĩ, đừng tước đi quyền suy nghĩ của bất kỳ ai, hãy để họ tự chịu trách nhiệm với cuộc đời mình. Nên có lẽ, thay vì đưa ra lời khuyên, chúng ta có thể đặt câu hỏi để giúp họ tự khám phá ra câu trả lời, hoặc chia sẻ những thông tin, kiến thức để họ có thể đưa ra quyết định dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn. Cho họ cần câu, đừng cho con cá.

Before Sunset (2004) - Đôi khi ta chỉ cần một người lắng nghe

Và không phải lúc nào người ta tìm đến bạn chia sẻ là để xin lời khuyên. Đôi khi, họ chỉ muốn có một người lắng nghe, chia sẻ những khó khăn, tâm sự của mình. Những thời điểm đó, thấu cảm là điều họ muốn được cảm nhận. Ta sẽ dễ dàng cho lời khuyên với người khác trong tình huống này, thậm chí là trong vô thức.

Tuy nhiên, nhiều trường hợp ta cũng cần phải đưa ra lời khuyên cần thiết, ví dụ như khi người khác đang gặp nguy hiểm hay ai đó cần một lời khuyên có tính chuyên môn và bạn có thể giúp đỡ họ. Hay những nhân viên gặp khó khăn và cần Sếp mình định hướng một vài lời khuyên. Ở những lúc đó, lời khuyên là ánh sáng giúp họ tìm đường để vượt qua.

Vậy thì, dù ở vị trí nào, người đi khuyên hay người cần lời khuyên, tôi cũng mong bạn thật tỉnh táo. Bạn có nhận thức rõ được những điều cần đánh đổi cho mỗi lựa chọn? Bạn có quan sát thấy cái tâm vi tế đang muốn thể hiện bản thân. Có cái tâm chân thành và muốn giúp đỡ người khác là điều tốt đẹp nhưng "cho đi" hay "nhận lại" cũng cần kỹ năng và trí tuệ, để không mù mờ trên đường ta đi.

Thương mến,

Rachel