Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn

Hôm nay ngồi nhớ mẹ nhớ nhà, bỗng nhớ về “lời ru”, lại bắt gặp lời của anh Đức Trí trích lời giáo sư Trần Văn Khê rằng "Tất cả khởi nguồn âm nhạc đều bắt đầu từ lời hát ru". Ngẫm thấy chạm vô cùng, rồi thầy Khê gieo cho em băn khoăn, à có chăng, mỗi miền mỗi lời ru nó hình thành nên bản sắc cũng cả một vùng riêng biệt?

Nghe lời ru Bắc Bộ em nghe và thấy nhiều con cò: "Con cò bay lả bay la / Bay từ cửa Phủ bay ra cánh đồng...

Nghe lời ru miền Trung em thấy cha mẹ tảo tần: "À ơi... Ru em cho thét cho muồi / Để mẹ đi chợ mua vôi ăn trầu / Mua cau chợ Hạ, mua trầu chợ Dinh...”

Nghe lời ru miền Nam em thấy “ầu ơ” “ví dầu”: "Ầu ơ... Ví dầu cầu ván đóng đinh / Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi..."

Em đồ rằng những nét khác biệt tinh tế trong giai điệu ấy là thứ hun đúc nên tính cách, tâm hồn con người mỗi vùng miền. Có lẽ nó là cái gốc gác văn hoá được truyền lại bằng con đường dịu dàng nhất.

Ở một tầng sâu hơn, em hình dung rằng “lời ru” là những "bộ rễ" vô hình nuôi dưỡng tiềm thức mỗi người từ thuở ấu thơ. Như hạt mầm đầu tiên gieo xuống mảnh đất tâm hồn của một đứa trẻ. Như câu thơ mà Bác Nguyễn Duy ngân lên trong nỗi nhớ:

"Mẹ ru cái lẽ ở đời, Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn" - (Trong Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa)

Khi em chưa biết nói, em chưa biết chữ, đó là lúc em biết nghe, em “ghi âm” lại mọi khoảnh khắc đầu đời, em lớn với những “lời ru” trong tiềm thức.

Tiếng Việt ru bên nôi

Tiếng mẹ thương vô bờ

Đưa con vào đời bằng vần thơ

Những cánh cò bay rợp mộng mơ

(Thương ca tiếng Việt - nhạc sĩ Đức Trí)

Em đoán đây cũng là cách tụi mình học những “tiếng đầu đời”, cái hồn tiếng Việt cũng xuất phát từ cái đẹp của lời ru. Cũng chẳng hiểu sao, càng đọc, càng nghe thì cái lời ru nó lại thấm thêm vào người, cứ làm em xao xuyến và rung rinh, em khe khẽ hạnh phúc vì những lời ru ở đâu đó trong tâm hồn em cũng dội về.

Em chẳng nhớ mẹ em đã từng ru em hồi bé ra sao, nhưng em biết mẹ em ru em trai em thế nào.

“Con cò bay lả bay la…” giọng mẹ em cứ ngân nga, ấm áp và dịu dàng. Em cũng từng đưa võng em trai em bằng những lời ru như thế. Rồi em nhận ra rằng, đó là những kết nối đầu tiên kể cả khi ta chẳng cất lời nói yêu thương ai đó. Những lời ru ấy sao cứ dịu dàng và vỗ về ta đến thế nhỉ?

Cái nhịp võng đều đều, cái vỗ về nhẹ nhàng trên lưng, cái mơ màng đi vào giấc ngủ… tự nhiên em lại thèm biết bao những âm thanh đó. Em ước gì được mẹ ru em.

Em nhớ có một đêm trong đời - một đêm em chẳng bao giờ quên được, một sự cố đã diễn ra trong đêm, lúc ấy em cũng lớn tướng rồi. Em nhớ em khóc oà nức nở, em nhớ mẹ ôm em vào lòng, vỗ về lưng em, rồi vẫn những giai điệu ấy ngân nga xoa dịu những tổn thương em đang có. Em cứ vậy mà chìm vào giấc ngủ…

Những lời ru ấy thật lạ kỳ, em thấy nó thật riêng tư, là cái gì đó riêng của người thương, nhưng cũng rất cộng đồng - là cái gì chung, gắn bó và kết nối bao nhiêu thế hệ bao nhiêu vùng miền. Nó nuôi dưỡng tâm hồn, nó kết nối quá khứ với hiện tại, nó cũng định hình bản sắc.

Em cứ nhớ mãi lời ru của mẹ… và tự hỏi sau này những lời ru của mình sẽ ra sao?

Thương mến,

Rachel

hình ảnh: Bức "Mẹ ru con ngủ" của hoạ sĩ Mai Trung Thứ